Anko Itosu: Postać, która kształtowała Karate Okinawskie

Anko Itosu, urodzony w 1831 roku na Okinawie, jest jednym z najważniejszych nauczycieli karate w historii. Jego wpływ na rozwój tej sztuki walki oraz propagację jej na całym świecie jest nie do przecenienia. Itosu odegrał kluczową rolę w przekazaniu karate z tajnych kręgów do szkół i wprowadzeniu go do programów edukacyjnych na Okinawie.

Ankō Itosu wyłonił się jako jedna z czołowych postaci w historii karate. Uważany jest za prekursora nowoczesnej odmiany tej sztuki walki. Dzięki jego inicjatywie, sztuka karate, która wcześniej była przeważnie praktykowana w izolacji na Okinawie, rozpoczęła proces reformacji, przeniknęła na teren Japonii, a potem zdobyła popularność na skalę światową.

Co wiemy o mistrzu?

Informacje dotyczące życia prywatnego Ankō Itosu pozostają dość ograniczone.

Urodził się w 1831 roku w Shuri, wówczas w Królestwie Riukiu (obecnie Okinawa), w rodzinie szlacheckiej. Jego wczesna edukacja była surowa i starannie prowadzona, co w późniejszym okresie pozwoliło mu pełnić rolę sekretarza na dworze królewskim, szczególnie w okresie panowania Drugiej Dynastii Shō. Jako młody chłopiec był niskiego wzrostu, nieśmiały, skłonny do lenistwa i często chorowity. W celu przezwyciężenia tych słabości, rozpoczął treningi sztuk walki w wieku 16 lat, najpierw pod kierunkiem mistrza Nagahamy, a później mistrza Gusukumy oraz Sokona "Bushiego" Matsumury.

Dzięki swoim treningom, Ankō Itosu zyskał ogromny szacunek w środowisku. Pomimo swojego niskiego wzrostu, charakteryzował się imponującą budową ciała, silnymi ramionami i niebezpiecznym, przejmującym spojrzeniem. Istnieje wiele opowieści i anegdot dotyczących jego nadzwyczajnej siły ciosów. Według niektórych relacji, nawet mistrz Matsumura, który sam był uważany za niezwyciężonego, uznał Ankō Itosu za najpotężniejszego mistrza walki na Okinawie.

Jak wyglądał Anko Itosu?

Do dziś nie istnieje pewność co do wyglądu Ankō Itosu. Przez wiele lat dostępna była jedynie niewyraźna rysunkowa reprezentacja jego osoby, której pochodzenie było nieznane. Jednak w lutym 2006 roku pojawiło się zdjęcie opublikowane w gazecie Okinawa Times, na którym ukazana była grupa praktykujących sztukę walki, wśród nich starszy mężczyzna z okazałym wąsem. Autor artykułu twierdził, że jest to Ankō Itosu, co zostało zaakceptowane przez opinię publiczną. W kolejnych latach odkryto dwa kolejne zdjęcia, na których rzekomo można było zidentyfikować Itosu na podstawie jego charakterystycznego wąsa. Jednak dokładniejsza analiza wykazała nieścisłości w kwestii dat i faktów. Ostatecznie, 1 marca 2019 roku ustalono, że mężczyzna z wąsem na tych zdjęciach to MIYAKE SANGO, instruktor szermierki (Kendo) z Okinawy. Młodzi adepci na zdjęciach nosili charakterystyczne napierśniki, co potwierdzało ich związek ze sztuką walki. Niemniej jednak, na jednym z tych zdjęć znajdował się inny starszy mężczyzna, który wydawał się mieć około 74 lat i uważa się, że to mogło być właśnie Ankō Itosu - na zdjęciu zakończenia roku szkolnego w liceum, gdzie rozpoczął nauczanie To-de.

Chińska ręka

W roku 1879 Japonia zaanektowała Riukiu, co oznaczało koniec panowania dynastii królewskiej na wyspie. Wielu urzędników dworu królewskiego, w tym Ankō Itosu, straciło swoje pozycje. Nie jest jasne, czym Itosu zajmował się w latach bezpośrednio po tej zmianie. Wiadomo jednak, że w roku 1892 (niektóre źródła podają rok 1901), na Okinawę przybył Shintaro Ogawa, urzędnik ds. edukacji z Japonii, który zainteresował się sztuką walki i zorganizował pokaz prowadzony przez Ankō Itosu i jego uczniów. Wtedy mistrz miał już 61-70 lat. Ten pokaz zyskał na tyle duże uznanie, że Shintaro Ogawa zalecił wprowadzenie treningów Toudi (Tode) do programu nauczania na Okinawie, a japońskie Ministerstwo Edukacji zaakceptowało tę propozycję.

W okolicach roku 1891 japońska armia zainteresowała się sztuką walki To-de na Okinawie, ponieważ rekruterzy zauważyli, że mieszkańcy wyspy wykazywali niezwykłą siłę i sprawność fizyczną, którą przypisywali swojemu treningowi. Jednak próba przekształcenia tej sztuki w skomplikowany program szkoleniowy dla rekrutów zakończyła się niepowodzeniem, ponieważ okazało się, że trudno jest skondensować wiele lat treningu w krótkim okresie. To może sugerować, że Anko Itosu rozważał już wówczas stworzenie bardziej dostępnych form treningu.
Do tego czasu Karate, które wtedy nazywane było Toudi lub Tode (co oznaczało Chińską Rękę), praktykowane było w tajemnicy, zwykle w małych, zamkniętych grupach. Nauczyciel zwykle miał tylko jednego lub kilku uczniów, a treningi często odbywały się nocą, w domu nauczyciela. Nie istniały oficjalne szkoły walki ani struktury szkoleniowe. Wszystko opierało się na przekazie ustnym, co utrudnia dzisiaj badanie historii Karate.

Karate w szkołach

Ankō Itosu otrzymał oficjalne zatwierdzenie do nauczania Toudi (Tode) w szkole podstawowej Shuri Jinjo i opracował program szkoleniowy. W latach 1904-1907 upraszczał tradycyjne formy kata, takie jak KOSOKUN, tworząc pięć nowych form zwanych "KATA PINAN", które były bardziej dostosowane do nauki w szkołach.

Te zmiany oznaczały, że niebezpieczne techniki zostały ukryte, a uczniowie nie byli w stanie zrozumieć ich pełnego znaczenia bez wsparcia nauczyciela. To zapewniało bezpieczeństwo dla początkujących uczniów. Jednocześnie Itosu zachował tradycyjne formy kata dla zaawansowanych praktykujących.

Itosu wprowadził także bardziej zorganizowany sposób prowadzenia treningów, który przypominał musztrę wojskową, co przyczyniło się do bardziej strukturalnego podejścia do sztuki.

Ekspansja Toudi kontynuowała się, a Itosu dążył do rozpowszechnienia jej na terenie Japonii, mimo trudnych stosunków między Japonią a Chinami. Był jednak sprytny i potrafił przekonać japońskie władze do wartości treningu Toudi.

Spadkobiercy wiedzy

Ankō Itosu zmarł w 1915 roku w wieku 84 lat. Jego najważniejsi uczniowie, tacy jak Gichin Funakoshi czy Kenwa Mabuni, kontynuowali jego pracę, nauczając i rozpowszechniając Karate w Japonii i na całym świecie. Dzięki nim Karate stało się popularne i znane na całym świecie.

Miejsce spoczynku Anko Itosu znajduje się na cmentarzu Makami w Naha City, sąsiadując z grobami jego nauczyciela Sokon Matsumury oraz jednego z wybitnych uczniów, Chomo Hanashiro.

Dziesięć zasad uprawiania karate mistrza Itosu spisanych w październiku 1980 roku

"Karate nie wywodzi się ani z buddyzmu, ani z konfucjanizmu. W niedalekiej przeszłości dwa style zwane Shorin i Shorei zostały sprowadzone z Chin. Obydwa te style mają podobnie silne punkty, których nie należy ani zmieniać ani też łączyć ze sobą. Należy je zachować takimi jakie są. Zostawiam następujące zasady:

Karate jest przede wszystkim uprawiane dla zdrowia, ale także dla obrony siebie lub swoich bliskich. Nigdy jednak nie walcz o nieistotne sprawy. Unikaj awanturników i łajdaków, nie wykorzystuj karate do walki z nimi.
Celem karate jest uczynienie twego ciała silnym i twardym. Ćwicząc rozwiniesz też "odważnego" ducha. Gdyby dzieci ćwiczyły karate już od szkół podstawowych to byłyby dobrze przygotowane do służby wojskowej. Zarówno według Napoleona jak i jego pogromcy księcia Welinktona "jutrzejsze zwycięstwa pochodzą z dziecięcych pól zabaw".
Karate nie można nauczyć się w krótkim czasie i w łatwy sposób. Ten proces podobny jest do wędrującego stada krów, które idzie w przód bardzo wolno. Bez względu na to jak wolno porusza się stado, ostatecznie przejdzie setki mit i w końcu dojdzie do celu. Jeżeli będziesz ćwiczył pilnie każdego dnia to za 3 tub 4 lata twe ciało zmieni się i zrozumiesz na czym polega karate. Ci, którzy będą uczyć się w ten sposób odkryją esencję karate.
W karate najważniejszymi broniami są ręce i stopy, więc powinny być one dokładnie trenowane na makiwarze. Opuść ramiona, stań mocno, kontroluj oddech i swoją energię wewnętrzną - uderzaj w makiwarę każdą ręką sto lub dwieście razy każdego dnia.
Ćwicząc podstawy karate musisz mieć wyprostowane plecy, ramiona opuszczone, nogi mocno wsparte w ziemię, a energia i siła musi pochodzić z "tanden".
Istnieje wiele technik karate, które trzeba ćwiczyć jedna po drugiej wiele razy. Gdy ćwiczysz to musisz rozumieć cel ruchu i jego zastosowanie. Każdy ruch może mieć wiele różnych zastosowań Ty musisz wiedzieć, kiedy i w jakim kontekście stosować te ruchy.
Kiedy ćwiczysz karate musisz też wiedzieć czy dany ruch jest bardziej użyteczny do treningu czy też do obrony.
W czasie treningu powinieneś wyobrazić sobie, że jesteś na polu bitwy. Kiedy blokujesz i kiedy uderzasz stój mocno w pozycji. Blokuj, uderzaj ćwicząc w takim duchu jakbyś walczył naprawdę - wtedy zawsze będziesz naturalnie przygotowany.
Twój trening musi być zgodny z twoją aktualną siłą ciała. Jeżeli trening przewyższy twoje warunki fizyczne to nie jest dobrze. Twoja twarz i oczy zaczerwienią się i możesz uszkodzić swoje ciało. Uważaj!
Osoby, które ćwiczą karate cieszą się długim życiem. Dzieje się to tak, ponieważ trening karate wzmacnia mięśnie, wspomaga organy trawienne oraz wzmacnia system obiegu krwi."

Legendy o legendzie

Naturalnie, krążyło wiele opowieści i legend o jego postaci oraz niezwykłych zdolnościach.

Mówiono, że mistrz młodo zdobył sławę, wygrywając spektakularne pojedynki, co przyczyniło się do jego rozpoznawalności.

Był znany ze swojej ogromnej siły w ramionach, dłoniach i nogach. Demonstracyjnie miażdżył łodygi bambusa swym żelaznym chwytem.

Przechodząc codziennie obok grobowców królewskich, używał kamienistych płyt jako podkładu do ćwiczeń, wierząc, że ciało musi być wyćwiczone na tyle, aby wytrzymać najpotężniejsze uderzenia. Niezaprzeczalnie ważnym elementem jego treningu była także praktyka na makiwarze, fundamentalnym narzędziu w sztukach walki.

Pewna historia opowiada o jego starciu z Tomoyose. Ten ostatni, krytykując styl Shuri-Te i nazwawszy go "salonowym karate", zaatakował mistrza wraz ze swoją grupą. Mimo że Anko pokonał trójkę napastników, Tomoyose osobiście zaatakował go, lecz został błyskawicznie obezwładniony i pozostawiony nieprzytomny.

Kolejna opowieść ukazuje jego nadzwyczajną siłę. Złodziej, próbujący włamać się na jego teren, został złapany przez mistrza, który według legendy, złapał go przez zamkniętą bramę, pozostawiając w niej olbrzymią dziurę.

Podsumowanie

Anko Itosu, jedyny w historii karate, który zyskał przydomek "geniusza karate", przyczynił się do stworzenia pięciu najpopularniejszych kata Karate: Pinan Shodan, Pinan Nidan, Pinan Sandan, Pinan Yodan i Pinan Godan. Ponadto, jako mistrz kata, stworzył także Itosu Passai (Passai Sho) i Kushanku Sho, a także rozbudował grupę kata Naihanchi do trzech poziomów: Shodan, Nidan i Sandan. Jego prace modernizacyjne dały Karate dzisiejszą formę, praktykowaną przez obecnych karateków.

Anko Itosu pełnił funkcję sekretarza króla Sho Tai, ostatniego władcy Okinawy, lojalnie służąc mu przez trzydzieści lat. W tamtych czasach większość mistrzów karate znalazła się na dworze królewskim, co pozycjonowało ich w wyższej klasie społecznej. Jednak sytuacja ta zmieniła się po wygnaniu króla przez Japończyków w 1879 roku.

Sam będąc uczniem Sokon "Bushiego" Matsumury i Kosaku Matsumora, nauczał wielu znakomitych karateków, w tym Choyu Motobu (1857-1927), Choki Motobu (1870-1944), Kentsu Yabu (1866-1937), Chomo Hanashiro (1869-1945), Gichin Funakoshi (1868-1957), Moden Yabiku (1880-1941), Kanken Toyama (1888-1966), Chotoku Kyan (1870-1945), Shinpan Shiroma (1890-1954), Anbun Tokuda (1886-1945) i Kenwa Mabuni (1887-1952).

Dwóch jego uczniów, Choki Motobu i Choshin Chibana, stali się nauczycielami kolejnych mistrzów, w tym Katsuyi Miyahiry i Shugoro Nakazato, którzy później nauczali naszego nauczyciela, Kenyu Chinena.

W 1905 roku Itosu wprowadził karate do szkół podstawowych, a kata Pinan stały się kluczowym narzędziem nauki dla uczniów. Zostały one opracowane w 1907 roku, bazując na prostych, już nieistniejących, kata Chanan i bardziej zaawansowanych kata Kushanku.

Jest również autorem "10 zasad uprawiania karate", które spisał w październiku 1908 roku na Okinawie i wysłał w liście do japońskiego ministra edukacji oraz ministra wojny.

Mistrzowie