Sokon Matsumura

Sokon Matsumura, uważany za jednego z największych mistrzów karate w historii, pozostaje żywą legendą sztuk walki. Jego wkład w rozwój i ewolucję karate jest nieoceniony, a jego techniki i filozofia kontynuowane są do dzisiaj.

Sokon Matsumura, prawdopodobnie najwybitniejszy ekspert sztuk walki swoich czasów, miał znaczący wpływ na rozwój Karate, nawet w okresie, gdy ta sztuka nie posiadała jeszcze swojej obecnej nazwy. Jest uważany za prekursora Karate i jest twórcą stylu Shuri-te, który później przekształcił się w styl Shōrin-ryū. Matsumura jest także przypisywany jako autor wielu kluczowych kata. Jego przydomek "Bushi," czyli Wojownik, nie był przypadkowy.

Niepokonany i legendarny

Matsumura żył w latach 1809-1899, chociaż różne źródła podają różne daty, takie jak 1798-1890, 1800-1896 lub 1809-1901, co wprowadza pewne zamieszanie. Wiemy jednak, że urodził się w wiosce Yamagawa w Shuri, pochodząc z arystokratycznej rodziny, a pierwotnie miał imię Sōkon Kiyo. Sztuki walki poznał od najmłodszych lat, a jego pierwszym nauczycielem był ojciec, Sofuku Kiyo. Ze względu na brak dokumentacji historycznej w tamtym okresie nie znamy wszystkich jego nauczycieli, ale najbardziej akceptowaną teorią jest, że legendarny mistrz Kanga "Tode" Sakugawa, będący na końcu swojej kariery, przyjął go jako ucznia, choć nie od razu - na prośbę ojca Sōkona. W zależności od przyjętych dat, Sōkon mógł wówczas mieć zaledwie 6 lat. Wśród jego nauczycieli wymienia się także legendarnego Kūshankū (Kōsōkun).

Matsumura stał się legendarnym, niepokonanym wojownikiem o znakomitej szybkości technik. Codziennie trenował i już jako dwudziestolatek zdobył renomę na całej wyspie ze względu na swoje imponujące umiejętności. Gichin Funakoshi, jeden z jego uczniów i późniejszy twórca Karate Shotokan, opisał Matsumurę jako przerażająco potężną postać. Dlatego też, mimo młodego wieku, w 1827 roku Sōkon Matsumura został osobistym ochroniarzem siedemnastego króla Riukiu - Shō Kō. Pełnił tę funkcję także podczas panowania dwóch kolejnych królów aż do czasu, gdy Okinawa stała się japońską prefekturą. Był również głównym nauczycielem walki na królewskim dworze oraz dowódcą wojskowym.

Przesłanki biograficzne

Choć Sokon Matsumura jest jednym z najbardziej sławnych mistrzów karate, niestety dokładna data jego urodzenia i śmierci pozostaje nieznana. Podejrzewa się, że urodził się około roku 1800 w zamożnej rodzinie Yamakawa w Shuri, na Okinawie.

Jego rodzice nadali mu imię Kayo (Kiyo) Sokon, jednak po rozpoczęciu służby na dworze królewskim zdecydował się na zmianę na Matsumura, co dosłownie oznacza "sosnowa wioska". Znany był również pod różnymi innymi imionami, na przykład jego literackim pseudonimem był Unyu, a w dokumentach chińskich sygnował się Wu Chenga lub Bu Seitatsu, w zależności od źródła.

Praktyka noszenia wielu imion nie była w tamtych czasach niczym niezwykłym i wpisywała się w tradycję. Pierwsze imię było nadawane przez rodziców na czas wychowania, a po osiągnięciu dorosłości osoba wybierała sobie nowe imię na nowy etap życia. Dodatkowo popularne było przyjmowanie pseudonimów artystycznych, co generowało różnorodność imion i stanowiło wyzwanie dla współczesnych czytelników.

Anko Itosu, jeden z najwybitniejszych uczniów Matsumury, opisywał go jako wysokiego, szczupłego mężczyznę o wydłużonym ciele i niezwykle długich nogach. Podobno, kiedy wykonywał przysiady, jego kolana sięgały wyżej niż jego głowa. Jego oczy zawsze były czujne, a ruchy niezwykle szybkie.

Początek własnej szkoły

Matsumura zdobył wykształcenie w dziedzinach filologii chińskiej, kaligrafii, poezji i sztuki. Niemniej jednak te nauki nie były w stanie powstrzymać młodego awanturnika o tak renomowanej reputacji, dlatego mistrz Sakugawa Kanga, najbardziej znany na Okinawie wówczas mistrz stylu Te, który był jednym z prekursorów karate, przyjął go na naukę sztuk walki. Sakugawa nauczał chińskich technik sztuk walki i Matsumurze poświęcił pięć lat nauki form "pustych rąk" oraz kata z długim kijem. Niektóre źródła podają, że to właśnie Sakugawa, pod wrażeniem ducha i umiejętności młodego ucznia, pierwszy nadał mu tytuł "Bushi".

Jeszcze przed osiągnięciem trzydziestego roku życia Matsumura zdobył uznanie zarówno w sztukach walki, jak i w dziedzinie, która pozwoliła mu osiągnąć pozycję na dworze królewskim. W roku 1836, obejmując to stanowisko, otrzymał prestiżowy tytuł arystokratyczny "Shikudon" (Chikudun Pechin) i został odpowiedzialny za sprawy cywilne i militarne. Rozpoczął wtedy długotrwałą służbę dla królów Królestwa Okinawy, początkowo dla siedemnastego króla Sho Ko z drugiej dynastii Sho, a później dla Sho Iku i Sho Tai. W ciągu wielu lat pracy na dworze stał się głównym nauczycielem sztuk walki i ochroniarzem królów. Jego służba trwała aż do roku 1879, kiedy to Królestwo Ryukyu zostało zniesione przez władze japońskie, a król abdykował. Wtedy Matsumura skoncentrował się na doskonaleniu swojej sztuki i przekazywaniu jej dalej, prowadząc swoje nauki w wiosce Sakiyama. Prawdopodobnie to w tym okresie przyjął nazwę "Shuri-te" jako nazwę swojej szkoły.

Umysł a fizyczność

W trakcie swojej służby na dworze, dwukrotnie udał się do Chin jako poseł Królestwa Ryukyu. Podobnie jak wielu innych mieszkańców Okinawy, Matsumura kontynuował tam naukę sztuk walki pod okiem najwybitniejszych nauczycieli. Podróżował między innymi do Fuchou (Fuzhou), które cieszyło się dużym uznaniem nie tylko wśród adeptów sztuk walki, ale również wśród tych, którzy poszukiwali odpowiedniego wykształcenia. W całej Azji przywiązywano ogromną wagę do równowagi między praktyką fizyczną a umysłową w procesie kształcenia. Dlatego wielu wybitnych wojowników było również wybitnymi kaligrafami, poetami i muzykami. Umiejętności Matsumury były tam na tyle cenione, że drzwi wielu szkół otwierały się dla niego. Studiował tam różne aspekty, w tym chiński boks. Niektóre źródła podają, że to chiński mistrz o nazwie Ason przekazał Matsumurze kata Naihanchi Shodan. Zarówno Hohan Soken, jak i Chozo Nakama, uczniowie Matsumury, twierdzili, że odwiedził on także klasztor Shaolin w Fukein. Niemniej jednak źródła nie są zgodne co do tego, czy uczył się tam przez 10 czy 26 lat. Jedno jest pewne – powrócił jako mistrz stylu Shaolin.

Podczas swoich wizyt w prefekturze Satsuma, na południu Japonii, Matsumura zgłębiał również tajniki Jigen Ryu Bujutsu – systemu walki mieczem tamtejszych samurajów, w tym również technik z użyciem krótkiego kija, znanego jako "jo".

Spadkobiercy

O ile jest to znane, nie zostawił żadnych bezpośrednich spadkobierców swojego stylu. Jednak w jego rodzinie byli dwaj potomkowie, którzy wpisali się w historię karate. Pierwszym z nich był Chitose Tsuyoshi, urodzony w 1898 roku w Kumochi, w Naha City, który stał się twórcą stylu Chito-ryu. Drugi to Matsumura Nabi (ok. 1860-1930), nauczyciel Soken Hohana i twórca Matsumura Seito w stylu Shorin-ryu.

Mimo braku bezpośrednich spadkobierców, Matsumura miał wielu wybitnych uczniów, do których należeli Ishimine Shinichi (1812-1892), Tawada Shimboku (1814-1884), Itosu Anko (1830-1915), Kuwae Ryosei (1858 – 1939), Yabu Kentsu (1866-1937), Funakoshi Gichin (1868-1957), Hanashiro Chomo (1869-1945), Kiyan Chotoku (1870-1945), Azato Yasutsune (1845-1915), Kiyuna Taro (1845-1920), Sakiyama Yoshinori (Kitoku) (1833-1918).

Prędkość i równowaga

Matsumura był twórcą wielu kata, w tym Naihanchi Shodan i Nidan, Passai Dai (Matsumura Passai), Chinto, Kushanku Dai, Gojushisho. Hohan Soken twierdził, że Matsumura wrócił z klasztoru Shaolin z kata Pinan, które wywodziło się od shaolińskiego stylu Tygrysa, Naichanchi od Lamparta, Pai Sai (Passai) od Węża, Gojushiho od Smoka, Hakutsuru od Żurawia i Kushanku od Smoka, z elementami technik Żurawia.

Podstawową formą codziennego treningu Matsumury były ćwiczenia na makiwarze, na których wzmacniał swoje dłonie. Wykorzystywał także przedmioty codziennego użytku, takie jak seria uderzeń na podłodze. Innym ulubionym ćwiczeniem były pompki na palcach, które wzmacniały jego chwyt palców. Jego siła była legendarna. Z łatwością chwytał miseczkę ryżu i miażdżył ją palcami jednej dłoni. Podnosząc wiszącą tuszę wołowiny z sufitu, rozrywał ją na pół, siłą swoich ramion. Techniki wyskoku były jego ulubionymi, a mieszkańcy Shuri opowiadali, że potrafił wbiegać na drzewa. Drzewa były ważnym narzędziem jego treningu, gdzie godzinami wisiał na gałęziach, wzmacniając siłę ramion i nóg. Potrafił także wyskoczyć w górę, chwycić belkę wystającą z sufitu i wisieć na niej jak małpa.

Wszystkie jego techniki były ukierunkowane na zwiększenie prędkości i równowagi. Uważał, że to właśnie prędkość nadaje prawdziwą siłę i moc. Wykorzystując techniki, które poznał w klasztorze Shaolin, intensywnie pracował nad rozwijaniem momentu obrotowego przy użyciu bioder. Podkreślał, że to moment obrotowy i szybkość są kluczem do prawdziwej siły. Niezależnie od konkretnego stylu walki, uważał, że skręt bioder stanowi fundamentalne źródło siły, niezwykle istotne we wszelkich sztukach walki.

Matsumura wykazywał się biegłością w wykorzystywaniu codziennych przedmiotów jako broni, a jego umiejętność posługiwania się Bo (długim kijem) i Sai przyniosła mu ogromną sławę. W celach treningowych stworzył własne kata, wykorzystując te dwie bronie. Wpływ jego stylu walki z Bo nadal jest widoczny w regionie Nishihara na Okinawie. Wielokrotnie triumfował nad przeciwnikami, używając Tessena – żelaznego wachlarza, choć zdarzało mu się osiągać sukcesy nawet przy pomocy mniej zaawansowanego sprzętu, takiego jak jego ulubiona fajka.

Dziedzictwo

„Miej spokojne serce, a zawojujesz wieś, kraj i świat”.

„Jeżeli chcesz poznać karate musisz być stanowczy. Stanowczość w studiowaniu sztuk walk jest najważniejsza”.

„Sztuki walki niczym się nie różnią od sztuki, są tym samym. Obie opierają się na: biegłości słowa – Shisho-no-Gaku, znajomości historii i etyki – Kunko-no-Gaku oraz moralności – Jussha-no-Gaku.

„Mimo, że studiowanie moralności jest nadrzędne nad pozostałymi elementami. Wszystkie są elementarne do doskonalenia sztuk”.

Wszystkie dostępne cytaty pochodzą z Makimono (zwoju) autorstwa Matsumury, który napisał go dla swojego ostatniego ucznia, Kuwae Ryokei (Ryusei). To najstarszy zachowany dokument w historii okinawskiego karate-do i jeden z niewielu pisemnych prac, które przetrwały z okresu przed zniszczeniem Okinawy podczas II wojny światowej. Najprawdopodobniej zwoju tego powstał, gdy Matsumura miał już 70 lat. Jest on niezwykle istotnym elementem dziedzictwa sztuki walki tego okresu ze względu na wyjątkowe mistrzostwo Matsumury w kaligrafii.

Sokon Matsumura zmarł śmiercią naturalną między latami 1890 a 1901 w swojej rodzinnej wiosce Yamakawa, w Shuri.

Legendy i podania

Nie tylko tworzenie kata, które stworzył i które obecnie praktykujemy na treningach w dojo, przyniosło mu sławę legendy. Jego renoma wzrosła przede wszystkim dzięki jego niezwykłej zręczności i odwadze.

Matsumura został zaproszony na pokaz, na którym miał wykazać się wojowniczymi umiejętnościami. Na miejscu zauważył grupkę pięciu pijanych marynarzy, którzy byli agresywni. Innym by zalecono zmienić trasę, aby uniknąć potencjalnych problemów. Matsumura jednak zignorował tę radę i kontynuował swoją drogę. Marynarze zaatakowali go, ale on, choć padł na ziemię, toczył się jak kula, unikając ciosów i kopnięć. Po kilku minutach zdezorientowani napastnicy wycofali się. Matsumura wstał, otrzepał się i szykował się już do odejścia, gdy zorientował się, że utracił srebrną szpilkę z koki. Jeden z marynarzy ją znalazł, podniósł i oddał mistrzowi z przeprosinami.

W innym przypadku znany mistrz Uehara wyzwał Matsumurę na pojedynek. Miejsce i czas zostawił wyzwaniu, wybierając cmentarz o brzasku dnia. Matsumura pojawił się pierwszy, ustawił się z wschodzącym słońcem za plecami. Kiedy Uehara pojawił się na miejscu, nagle zniknął i krzyknął: "Uehara! Czy jesteś gotowy?". Zdezorientowany Matsumura odwrócił się, tylko po to, aby być sparaliżowanym widokiem mistrza na tle wschodzącego słońca. Zbity z tropu Uehara poprosił o przebaczenie i o naukę u Matsumury.

Matsumura miał także niezwykły pojedynek z bykiem, który stanowił problem dla lokalnej społeczności, niszcząc sąsiednie pola. Matsumura, aby zachować twarz, tajnie przychodził do byka każdego wieczoru, szydząc i uderzając go krótką drewnianą pałką - konbo. Z czasem byk zaczął panicznie reagować na samą obecność Matsumury i jego zapach. W dniu walki, gdy Matsumura wszedł na ring, ubrany identycznie jak podczas swoich nocnych wizyt u byka, z pałką w ręku, byk uciekł przerażony, gdy tylko zbliżył się wystarczająco blisko, aby wyczuć jego zapach i zobaczyć go. Król i dwór byli zdumieni i podziwiali Matsumurę za tę odważną sztuczkę. Król powiedział: "Bardzo dobrze, Matsumura! Jesteś prawdziwie najwybitniejszym bushi na świecie!" To wydarzenie dało Matsumurze przydomek "Bushi" - nieustraszony wojownik.

Jednak "Bushi" to nie tylko przydomek lub kolejne imię. To wielki i rzadki zaszczyt, nadawany tylko wybranej okinawskiej klasie samurajów, co miało ogromne znaczenie dla Okinawczyków. W Japonii tytuł ten był przyznawany tylko mężczyznom urodzonym w klasie samurajów, podczas gdy na Okinawie trzeba było go zasłużyć, a ci, którzy go otrzymali, byli uważani za nieosiągalnych mistrzów sztuk walki i dżentelmenów.

Matsumura, znany nie tylko ze sztuk walki, ale także jako muzyk grający na shamisenie, stanowił przykład wszechstronności ówczesnych wojowników. Wiedza i umiejętności muzyczne były powszechnie cenione wśród nich. W pewnym momencie samuraj o imieniu Nomura, którego uważano za wybitnego muzyka, postanowił wyzwać Matsumurę na pojedynek karate, który w tamtych czasach oznaczał walkę na śmierć i życie między mistrzami tej sztuki, w przeciwieństwie do dzisiejszych przyjaznych zawodów. Choć data pojedynku nie została ustalona, Nomura liczył na to, że zostanie przesunięta na tyle w przyszłość, aby zapomnieć o jej istnieniu i zyskać przewagę. Po pół roku zaprosił Matsumurę do wspólnego koncertu na shamisenie, udając, że jest to rywalizacja muzyczna. Zaproszenie zostało przyjęte, ale ustalono również datę pojedynku.

Podczas koncertu Nomura planował wykorzystać chwilę, kiedy oboje byliby zaabsorbowani śpiewem, aby zaatakować Matsumurę. W tamtych czasach okinawskie pieśni były wykonywane na bardzo wysokich tonach, co wymagało dużego wysiłku od śpiewających. Nomura miał zamiar wykorzystać to, aby zaatakować Matsumurę w momencie, gdy ten był zajęty śpiewaniem. Jednak Matsumura, zawsze czujny, błyskawicznie zareagował, unikając ataku i obracając sytuację na swoją korzyść. Nie doszło do walki na śmierć i życie, ponieważ Matsumura, jako dżentelmen i mistrz sztuk walki, wykazał się łaską i nie zabił przeciwnika. Uważał, że lekcja, którą przekazał Nomurze, była bardziej wartościowa niż śmierć.

Matsumura miał także inne niezwykłe doświadczenia. Pewnego razu samuraj z Satsumy zastraszał mieszkańców Tsuji swoim mieczem. Matsumura poczekał do zmroku, zgasił uliczne latarnie i w ciemności zakrył samuraja stosami ubrań. Dzięki temu zdołał obezwładnić przeciwnika, przywracając spokój w Tsuji.

Niestety, nie wszystkie starcia Matsumury zakończyły się zwycięstwem. Pewnego razu stanął naprzeciw niezwyciężonej kobiety, Yonamine Chiru, ekspertce w sztukach walki. Mimo przegranej w pojedynku, Matsumura zdobył jej serce i w 1818 roku wzięli ślub.

Matsumura wykazał się także niesamowitą zręcznością, gdy rzucił swoją fajkę tytoniową żonie. Chwyciła ją, zapaliła, a kiedy oddała mu ją, on przyjął ją odwróconą w drugą stronę. To był tylko jeden z przykładów jego biegłości w chińskich technikach, które nawet zadziwiały jego żonę, znane jako "Iron Pearl Bag".

Podsumowanie

Sōkon Matsumura kontynuował swoją naukę sztuk walki przez całe życie. W ramach służby królewskiej odbył dwie podróże do Chin i dwie do Japonii, gdzie uczył się różnych sztuk walki, m.in. w Fujian, gdzie znajdował się Drugi Klasztor Shaolin, oraz w Satsumie, gdzie poznał sztukę miecza Jigen-ryū.

Warto przypomnieć, że Matsumura nie skupiał się tylko na skuteczności w walce, ale także na moralnych wartościach i etyce. W swoim słynnym liście, który adresował do ucznia Ryōsei Kuwae w 1882 roku, sformułował filozofię sztuk walki jako "Potrójną Drogę Matsumury." Według niej, trening sztuk walki nie polega jedynie na doskonaleniu ciała i technik walki, ale także na kształtowaniu charakteru, moralności i tworzeniu harmonii społecznej.

Dziedzictwo Matsumury przetrwało do dziś, włączając w to fundamentalne formy kata, takie jak Kūshankū, Passai (Bassai), Seisan (Hangetsu), Naihanchi (Naifanchi/Tekki), Chintō (Gankaku) oraz Gojūshiho. Jego uczniami byli wybitni karatecy, w tym Gichin Funakoshi, Chōki Motobu, Kentsū Yabu, Ankō Azato, oraz Ankō Itosu, którego wpływ na współczesne karate był niezwykle istotny.

Mistrzowie